Piyasa gözetimi ve denetimi sonucunda tüketicilerin sağlığını tehdit ettiği belirlenen ürünler, Güvensiz Ürün Bilgi Sistemi (GÜBİS) üzerinden kamuoyuna bildirilmeye başlandı. Peki, “ürün güvenliği nedir?, “güvensiz ürüne ilişkin haklar nelerdir?”… Bu soruların cevabını MGC Legal Avukatlarından Eda Akkaya kaleme aldı…
Piyasa gözetimi ve denetimi sonucunda tüketicilerin sağlığını tehdit ettiği belirlenen ürünler, Güvensiz Ürün Bilgi Sistemi (GÜBİS) üzerinden kamuoyuna bildirilmeye başlandı. Sistem kapsamında oluşturulan “www.guvensizurun.gov.tr” ve “www.gubis.gov.tr” internet adresleri aracılığıyla kamuoyuna ilan edilen sitede, güvensiz olarak bildirilen ürünler arasında bazı kırtasiye, oyuncak, çocuk gereçleri, tekstil ürünleri elektronik ürünler yer alıyor.
Güvensiz bulunan ürünler, adı ve ürün görseli yanında, tanımı, marka ve model bilgisi, üretici/ithalatçı firma bilgileri ve ürünün güvensizlik nedenini de içerecek şekilde kamuoyuna duyuruluyor. Platformda yer alan güvensizlik bildirimlerinin, sadece bildirim konusu ürüne ilişkin tespiti içerdiğine ve üretici firmanın diğer ürünlerine yönelik bir tespit niteliği taşımadığına dikkat çekilerek, ilgili kamu kurumu tarafından bildirimi yapılarak güvensiz bulunan ürüne ilişkin alınan “toplatma” ya da “piyasaya arzının yasaklanması” gibi kararlar da ilan ediliyor.
Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda oluşturulan ve piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetini gerçekleştiren yetkili kuruluşlar tarafından güvensizliği tespit edilen ürünlerin ilan edildiği platform olan GÜBİS’te, sadece yetkili kurumlar olan,
– Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
– Sağlık Bakanlığı,
– Tarım ve Orman Bakanlığı,
– Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
– Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı,
– Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
– Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu,
– Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu
Güvensiz ürün bildiriminde bulunabilecek. Bu doğrultuda, her bakanlık ve kurum, kendi tespit ettiği riskli ürünlere ilişkin bilgileri sistemden kamuoyuna duyurmasıyla, tüketicilerin sağlık ve güvenliklerini tehdit eden güvensiz ürünleri alışveriş yapmadan önce görebilmesi amaçlanıyor.
Ürün güvenliği nedir?
Piyasaya arz edilecek her ürünün, insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması açısından asgari güvenlik koşullarını sağlaması gerekiyor.
Güvenli ürün, normal kullanım koşullarında tüketiciler için risk taşımayan veya kabul edilebilir ölçülerde risk taşıyan ve yukarıda bahsedilen temel gerekler bakımından azami ölçüde koruma sağlayan ürünü ifade eder ve ilgili mevzuatına uygun ürünler güvenli olarak kabul edilirler.
Piyasaya güvenli ürün sunulmasını sağlamak ve ürün güvenliğine ilişkin tedbirleri almak amacıyla Avrupa Birliği’nin “Genel Ürün Güvenliği”ne ilişkin mevzuatı temel alınarak “4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun” hazırlanmış ve 2002 yılı itibari ile yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda, kendi görev alanlarına giren ürünlerin mevzuatının hazırlanması ve uygulanmasından yetkili kuruluşlar sorumludur.
Üretici kimdir ve sorumlulukları nelerdir?
Bir ürünü üreten, imal eden, ıslah eden ve ürüne adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle kendini üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişi; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilci ve/veya ithalatçı; ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri ürünün güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişi üreticidir.
Üreticiler piyasaya sadece teknik düzenlemesine uygun ve güvenli olan ürünleri arz etmek zorunda. Bununla birlikte, ürüne ilişkin tüketiciye bilgi sağlamak, özelliklerini belirtecek şekilde ürünü işaretlemek; gerektiğinde piyasaya arz edilmiş ürünlerden numuneler alarak test etmek, şikayetleri soruşturmak, riskleri önlemek amacıyla ürünlerin toplatılması ve bertarafı da dahil olmak üzere gerekli önlemleri almakla yükümlü.
Güvensiz ürüne ilişkin haklar
Güvensiz olarak ilan edilen ürünlerden birini alan tüketici, üretici/ithalatçı ilgili firmaya başvurarak değişim, para iadesi gibi haklarını kullanabilir. Bu talebinin kabul görmemesi halinde ise hukuki yollara başvurma hakkı saklıdır.
Bununla birlikte şu anda tasarı halinde olan ancak önümüzdeki günlerde yasalaşması beklenen, “Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu” ile “geri çağırma” müessesesi zorunlu hale getirilecek. Tasarının yasalaşması halinde, e-ticaret kapsamında uygunsuz ya da güvensiz ürünün satışına aracılık eden internet, radyo ve televizyon firmalarına da yaptırım uygulanabilir hale gelerek, imalatçıya, sattığı bütün güvensiz ürünleri tüketiciden toplatma mecburiyeti getirilmekle ile birlikte “ürün sorumluluğu tazminatı” adı altında güvenli olmayan bir ürünün yol açtığı yaralanma ve ölümlerle maddi kayıplardan dolayı imalatçı tazminat ödemekle yükümlü kılınacak.
Piyasa gözetimi ve denetimi nedir?
Piyasa gözetimi ve denetimi (PGD), ürüne ilişkin teknik mevzuatı hazırlamaya ve yürütmeye yasal olarak yetkili olan kamu kuruluşları tarafından bir ürünün piyasaya arzı/dağıtımı aşamasında veya ürün piyasada iken ilgili teknik mevzuat hükümlerine uygunluğunu sağlamak üzere yapılan faaliyetlerin bütünüdür. Kamu kuruluşları etiket, işaret, ambalaj ve belge kontrolü ile gerektiğinde teste başvurmak suretiyle piyasa gözetimi ve denetimini gerçekleştirmektedir.
Bunların yanında uygunsuz bulunan ürünlerin düzeltme faaliyetinin değerlendirilmesi, güvensiz bulunan ürünlerin takip edilerek bu ürünlerin toplatılması, piyasaya arzının yasaklanması ve bertaraf edilmesinin sağlanmasını da içeriyor. Ayrıca PGD yapan kamu otoriteleri tarafından şeffaflık ilkesi gereği güvensiz ürün bilgilerinin kamuoyu ile paylaşılması gerekiyor.